Dawne rejony upraw winorośli.

Dolnoślonzok · 2017-12-14 07:27:17

Kolejny wątek poświęcony uprawie winorośli tym razem w szerszym ujęciu historycznym. W Polsce winorośl uprawiana jest w wielu regionach, które niekoniecznie miały niegdyś tradycje uprawy tego szlachetnego krzewu. Są jednak i takie rejony, gdzie uprawa winorośli to nie fanaberia, a nawiązanie do tradycji żywych jeszcze w XIX w. Każdemu adeptowi sztuki winiarskiej wiadomo o śląskich uprawach w rejonie Zielonej Góry, czy w Środzie Sląskiej niedaleko Wrocławia. Mało już jednak wie, że w Opolu, na wapiennym wzgórzu, które jest obecnie centrum miasta ( okolice kościoła "Na Górce" ), jeszcze w początku XIX w. istniała stara winnica, sięgająca setek lat wstecz. O uprawie winorośli na terenie Śląska Opolskiego mówią herby miast - Głubczyc, Strzelec Opolskich, czy zapiski historyczne - Gogolin. Mój Brzeg i Ziemia Brzeska to również tereny o tradycjach winiarskich sięgających zamierzchłej przeszłości. Tereny dawnego miasta i najbliższych jego okolic od czasów średniowiecza okalały uprawy winnej latorośli. Ślad tego odnajdujemy w zapiskach o historii miasta ( tekst poniżej ), na dawnych, dziewiętnastowiecznych i dwudziestowiecznych mapach ( „Winne Wzgórze” w Myśliborzycach ) i w nazewnictwie ulic, gdzie takie określenia jak „Weinberg” ( w rejonie dzisiejszej ul. Starobrzeskiej ), „Weinbergstrasse” ( ul. Fabryczna), czy też „Weingarten” ( okolice obecnej ul. Ziemi Tarnowskiej ) wskazywały na obecność uprawy winorośli w topografii miasta i pamięci mieszkańców.
Tekst pochodzi z kronik i zapisków niemieckich, które przesłał mi znajomy z Brzegu mieszkający od wielu lat w Niemczech:
"(...)Podane poniżej informacje pochodzą z pracy „Geschichtliche Ortsnachrichten von Brieg und seiner Umgebung” (Historyczne wiadomości lokalne o Brzegu i okolicach), Karl Friedrich Schönwälder, Brieg, 1845.
„(…)Nadleśniczy Süsselbach zakupił wolne miejsce w Szydłowicach i w należącym doń zwierzyńcu założył kolonię Charlottenrode (przypuszczalnie część dzisiejszych Myśliborzyc). Po jego śmierci w roku 1772 posiadłość przeszła na wdowę po nim, mieszkającą we Wrocławiu i pozostawała w jej posiadaniu do końca lat 80-tych. Süsselbach zasadził również winną latorośl na starym wzgórzu Neitberg, użytkowanym jako winnica już w czasach Jerzego II.
Na szerokiej stronie: „Dem Andenken des Fleißes und der wohlthätigen Geschäftigkeit, die diesen Weinberg pflanzten, gewidmet von dem Nachfolger des Stifters“ (na pamiątkę pilności i dobroczynnej skrzętności, które sadziły tę winnicę, od następcy założyciela). Ów następca – nadleśniczy i królewski łowczy krajowy Magnus Leopold von Wedell rozszerzył winnicę i zasadził tam różne egzotyczne drzewa i krzewy, np. indiański groszek (nie mam pojęcia, o jaką roślinę mogło chodzić, w oryginale „indianische Schote”), w smaku przypominający kawę.

W znajdującej się w zdygitalizowanych zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego pozycji: Friedrich Albert Zimmermann, "Beyträge zur Beschreibung von Schlesien" (Przyczynki do opisu Śląska), Brieg, 1783, na stronie 47 (1888/232) w ostatnim akapicie rozdziału 8 znajduje się informacja na temat kolejnej nazwy lokalnej "Winnica".
http://www.bibliotekacyfr...63853&lp=12 ... E0B9D51-16

Najpiękniejszy widok w powiecie brzeskim jest bezsprzecznie pod wsią komendy (komturii Kawalerów Maltańskich) Łosiów, gdzie od strony Zwanowic znajduje się małe, krągłe wzgórze (zapewne chodzi o jedno ze wzgórz tzw. Wału Łosiowskiego), nazywane Winnicą, z którego widać rozciągającą się wokół równinę.(...)"
I jeszcze :
"(...)Dalsze informacje na temat winnicy oraz brzeskiego winiarstwa zawarte są w pracy „Geschichtliche Ortsnachrichten von Brieg und seiner Umgebung” (Historyczne wiadomości lokalne o Brzegu i okolicach), Karl Friedrich Schönwälder, Brieg, 1845.

6. stycznia 1741 roku wieś (chodzi o Briegischdorf, czyli Wieś Brzeską) została po raz trzeci spalona od strony miasta (w ramach przygotowań wobec zagrożenia pruskim oblężeniem); ogień był przy tym tak mocny, że zagrażał miastu i z polecenia magistratu na ulice wytoczono sikawki, przy których przez całą noc czuwać musieli najmłodsi i żonaci czeladnicy. Po pierwszej wojnie śląskiej, jak już wspomniano, wioskę odsunięto dalej od miasta (w ramach rozbudowy twierdzy). Wyłożona kamieniami droga przez wieś (prowadząca z Brzegu, całkiem możliwe, że od tej drogi pochodzi dzisiejsza nazwa ulicy Kamiennej) za wytyczonym w roku 1743 na nowo przykościelnym placu prowadziła przez to w szczere pole, zaś karczmę przesunięto wraz z wsią do drogi nyskiej i z tego powodu w miejscu dawnego folwarczku „Im Paradies” (w raju) założono nowy szynk - „Weinberg” (winnicę). W roku 1777 wydzielonych z pól folwarku w Brzeskiej Wsi 9 morg przyznano bez opodatkowania z przeznaczeniem na winnicę dyrektorowi Arbeitshauzu (Arbeitshaus – dom robót, czyli więzienie u wylotu ulicy Długiej, późniejszy cuchthauz) w zamian za roczny czynsz w wysokości 18 talarów cesarskich, płacony kasie miejskiej. Winorośl uprawiano tu aż do śmierci właściciela w roku 1796, zbierając rocznie (..) 60 – 80 wiader (dawna jednostka objętości, 1 wiadro to około 40 litrów). Prawdopodobnie powstała wtedy także gospoda, początkowo nosząca nazwę „Zur Weintraube” (pod winogronem); 10. lipca 1790 roku dyrektor miejski Schulz oznajmiał w tygodniku, że winnica została mu ponownie przyznana na dziedziczną własność, wszystko powróciło do należytego stanu, i że wydano dyspozycję, iż zarówno ludzie wysokiego, jak i niskiego stanu, obcy i miejscowi mają być goszczeni i obługiwani (w gospodzie) we wszystkim, czego sobie zażyczą dla własnej przyjemności. Po jego śmierci w roku 1796 winnica podupadła, ale już 11. listopada 1799 roku jego spadkobiercy uzyskali koncesję ministerialną na stajnię dla (koni) gości i szynk. Piwo miało być sprowadzane z Brzegu, a winiak z arendy w Olszance, kasie miejskiej należny był roczny czynsz w wysokości 4 talarów, a za wszystkie zmiany własności miało być płacone laudemium (podatek od dziedziczenia) w wysokości 10%. Na tych warunkach gospoda istnieje jeszcze dzisiaj (tzn. w roku 1845).

Ponieważ w czasach Fryderyka II, po wojnie 7-letniej, w naszych okolicach - we (wspomnianej) winnicy oraz w Myśliborzycach z upodobaniem uprawiano winną latorośl, mogłoby się wydawać, że tę uprawę wprowadzono dopiero wtedy jako nową gałąź rolnictwa. Tak jednak nie jest, gdyż już w najdawniejszych czasach w otaczających miasto ogrodach uprawiano winną latorośl i to w celu przerobu na wino. Tak n.p. (..) w roku 1366 wzmiankowany jest ogród winny w pobliżu Bramy Opolskiej (u wylotu dzisiejszej ul. Reja), użytkowany przez miasto do spółki z winiarzem za połowę zbiorów, przy czym miasto dawało sam ogród oraz utrzymywało prasę (do wina); w tym samym roku wzmiankowane jest również powstanie drugiego ogrodu winnego. W roku 1378 Katarzyna Goldschmied z Opawy (..) przyjmuje na wychowanie syna zmarłego w Brzegu brata i żąda w zamian tylko pół marki z czynszu od ogrodu winnego, który matka wraz z ojczymem zobowiązani są mu (synowi) rokrocznie przekazywać. W roku 1382 mieszczanin Niklas Schönau zastawia pod dług swój ogród winny, leżący w Brzeskiej Wsi. Gdy w roku 1547 nadciągnął orszak księcia Jerzego II i jego małżonki Barbary Brandenburskiej, został uroczyście powitany przez rajców, ławników, starszych i przysięgłych – na zielonym placu koło ogrodu winnego, przed miastem, na Ratajach, a burmistrz Szymon Rokitha wygłosił mowę. Sam Jerzy II krótko po przejęciu rządów nabył od miasta znajdujące się pod Michałowicami wzgórze o (niemieckiej) nazwie Neitberg (chodzi tu oczywiście o wzgórze myśliborzyckie; wieś o tej nazwie powstała jednak w późniejszych czasach) i przeobraził je w winnicę(…)”.

Zibi · 2017-12-14 07:51:36

Bardzo ciekawy wątek.

Ogłoszenie

#1 2017-12-14 07:27:17

Dawne rejony upraw winorośli.

#2 2017-12-14 07:51:36

Odp: Dawne rejony upraw winorośli.

Stopka